Jesienią sezon wegetacyjny roślin sadowniczych zmierza ku końcowi. Przyroda szykuje się do zimowego spoczynku, a poszczególne procesy ulegają spowolnieniu. Zima jest niewątpliwie okresem przestoju, jednak nie znaczy to, że odpoczywa również jego właściciel. Ta pora roku w sadownictwie zazwyczaj ma związek się z pracami mającymi na celu zabezpieczenie roślin przed mrozami oraz przeglądem rusztowań, maszyn i narzędzi używanych w ogrodzie. Statystycznie to styczeń uznawany jest za najzimniejszy miesiąc w roku. Dlatego szczególnie pod tym kątem należy zadbać o stan drzew w ogrodzie. Przeczytaj artykuł i dowiedz się jak przygotować ogród na zimę oraz jak zaplanować działania na kolejne miesiące w roku.
Kiedy zabezpieczać drzewa owocowe na zimę?
Pierwsze opady śniegu to sygnał dla tych, którzy jeszcze nie zadbali o odpowiednie zabezpieczenie drzew owocowych przed zimą. Nawet, jeśli ta pora roku okaże się być łaskawa, czyli bezśnieżna i bez mrozu, może stanowić poważne zagrożenie dla roślin. Szacuje się, że połowa grudnia to optymalny czas na prace w ogrodzie, których celem jest ochrona roślin przed wyniszczającą temperaturą. Ogrodnicy co roku ponoszą mnóstwo strat związanych z silnymi mrozami. Choć mogłoby się wydawać, że nie da się w stu procentach zabezpieczyć drzew w sadzie, gdy temperatura jest bardzo niska, to można skutecznie podnieść ich odporność na mróz. Zabezpieczenie sadzonek to bardzo istotny element pielęgnacyjny. Jednak należy pamiętać, aby czynności tej nie wykonywać zbyt wcześnie. Rośliny w naszym ogrodzie najpierw muszą wejść w stan spoczynku, a następnie przejść przez proces hartowania w czasie oddziaływania zmniejszającej się temperatury. Im dłuższy jest ten proces, tym rośliny wykazują większą mrozoodporność. Z tego wynika, że zbyt wczesne okrywanie drzew i krzewów owocowych zdecydowanie spowolni hartowanie i może jedynie przynieść szkodę. Najlepszym momentem na zabezpieczenie drzew owocowych jest czas, kiedy temperatura będzie utrzymywać się w okolicach 0 stopni i prognozowane będzie długotrwałe ochłodzenie.
Zabezpieczenia przed mrozem i szkodnikami
Szczególnego zabezpieczenia wymagają przede wszystkim sadzone jesienią, młode drzewa owocowe. W tym celu stosuje się różnego rodzaju osłony. Oprócz tego właściciel ogrodu musi zabezpieczyć podstawę pni oraz miejsce okulizacji usypując niewielkie kopce. Dodatkowo, rośliny pokrywa się wapnem. Popularne bielenie i osłanianie pni dotyczy również starszych drzew owocowych. Do tego wykorzystuje się preparaty składające się głównie z mieszaniny wapnia i wody. Dla lepszego utrzymania koloru można dodać glinę. Działanie ma na celu wyeliminowanie pękania kory. Bielenie to zabieg pielęgnacyjny, który należy wykonać w czasie, gdy dni są słoneczne, a noce mroźne. Czynność ta sprawia, że pień w mniejszym stopniu nagrzewa się w trakcie dnia, zwłaszcza wtedy, gdy mocno świeci słońce. Południową stronę pni oraz najgrubszych gałęzi warto pomalować nieco wyżej, ponieważ nagrzewają się one najsilniej, przez co są najbardziej narażone na rany zgorzelinowe. Uważa się, że najlepszym okresem na bielenie drzew jest grudzień i styczeń. Pomocniczo można zastosować osłony zabezpieczające przed mrozem i śniegiem. Najczęściej wykonuje się je prowizorycznie ze słomy. Pień oraz nasadę konarów dokładnie otacza się wybranym materiałem. Najważniejsze, aby izolacja chroniła podstawę drzewa oraz dobrze się trzymała. Zaletą tego rodzaju osłon jest zabezpieczenie przed ingerencją szkodników. Najlepiej osłaniać drzewa do wysokości ok. 80 cm (jeśli zachodzi taka potrzeba, można jeszcze wyżej).
Preparaty odżywiające
Nie da się ukryć, iż zdrowa plantacja musi w nienaruszony sposób przetrwać okres zimowy, aby móc wydać dorodny plon. Ma to znaczenie szczególnie w przypadku jabłoni i innych roślin owocowych. Przyjmuje się więc, że należy zastosować preparaty odżywiające oraz dokarmiające, które umożliwiają stopniowe wzmocnienie roślin. Wszelkie zmiany mogące mieć wpływ na przyszłoroczne zbiory są widocznie na liściach. Dodatkowo, możemy wykonać specjalne badanie gleby, które pomoże nam określić, jakich składników brakuje w pożywieniu. Kiedy zauważymy deficyt składników, należy bezwzględnie zastosować preparat zawierający cynk, bor oraz azot.
Grudzień w ogrodzie
Grudzień to niewątpliwie czas zimowego spoczynku roślin. Zatem, jakie czynności wykonywać w ogrodzie? Przede wszystkim konieczne jest sprawdzanie stanu drzew i krzewów owocowych. Zimą szczególną uwagę zwracamy na rośliny zimnozielone. Dla tych o kolumnowej formie poważne zagrożenie może stanowić ciężki, a zarazem mokry śnieg. Śnieg zalega na konarach drzew, deformuje ich korony, a nawet może je wyłamać. Dlatego, jeśli nie zrobiliśmy tego wcześniej, warto związać gałęzie sznurkiem. Z drzew iglastych o rozłożystym pokroju śnieg regularnie strzepujemy. Drzewa narażone na złamanie muszą bezwzględnie zostać podparte. Ponadto należy sprawdzać stan osłon na roślinach ogrodniczych. W razie, gdy uległy uszkodzeniu, trzeba je poprawić i w miarę możliwości uzupełnić. Dodatkowo, pamiętajmy o przykryciu roślin wymagających okrycia. Grudzień to czas ostatnich przedzimowych prac. W tym okresie powinniśmy zrobić porządki w ogrodzie oraz osłonić pnie nowo posadzonych drzew owocowych przed gryzoniami. Jeżeli wiosną planujemy szczepienie bądź przeszczepianie drzewek, pamiętajmy, że grudzień tuż po pierwszych mrozach jest najlepszym terminem na ścięcie zrazów. Po ich pozyskaniu trzeba je zabezpieczyć przed mrozem i wysuszeniem.
Prace ogrodnicze wykonywane w styczniu
Choć dni stają się już coraz dłuższe, styczeń jest jednym z najzimniejszych miesięcy w roku. Miesiąc ten wyróżnia się dużą sumą opadów i zalegającą pokrywą śnieżną. Dla roślin ogrodowych styczeń to okres pełnego spoczynku, mimo, iż na wielu drzewach i krzewach można dostrzec pąki, z których wiosną rozwiną się liście i kwiaty. Dla ogrodników to idealny moment, aby rozpocząć cięcie drzew, doglądać zimujących sadzonek oraz przygotować się do następnego sezonu i zaplanować wiosenne nasadzenia. Zabierając się do pracy w ogrodzie należy wziąć pod uwagę panujące warunki atmosferyczne.
Jeśli jeszcze tego nie zrobiliśmy, na początku stycznia możemy przystąpić do bielenia pni drzew. Jak już zostało wcześniej wspomniane, zapobiegnie to uszkodzeniom mrozowym kory, ranom zgorzelinowym czy pęknięciom pni. Stan wybielonych pni należy sprawdzać regularnie. Jeśli wapno zostanie zmyte, zabieg ten powtarzamy regularnie. Przy dużych mrozach warto również sprawdzić temperaturę w pomieszczeniach, w których przechowujemy owoce. Zbiory przechowywane w ujemnej temperaturze łatwo ulegają zniszczeniu. Pamiętajmy, aby usuwać także owoce gnijące. Toksyny wydzielane przez grzyby, powodują gnicie owoców, co jest niebezpieczne dla naszego zdrowia. W tym miesiącu z reguły nie przeprowadza się zabiegów ochrony drzew przed szkodnikami. Jednak, będąc w ogrodzie warto się nieco rozejrzeć. Dzięki temu można zauważyć między innymi jaja, które złożył szkodnik. Znalezione gniazda jak i złoża jaj należy usunąć z drzew, szczególnie, kiedy jest ich dużo. Kiedy nadchodzi styczeń, zbliża się pora do cięcia krzewów i drzew w sadzie. Warto przygotować się odpowiednio wcześniej i sprawdzić stan naszych narzędzi do przycinania.
Zimowe przycinanie roślin
Koniec stycznia to znak dla ogrodników, że mogą rozpocząć przycinanie roślin. Zabieg ten wykonujemy w czasie pełnego uśpienia roślin, czyli w lutym, gdy ryzyko wystąpienia silnych mrozów jest już znacznie mniejsze. Zabieg ten wykonujemy o tak wczesnej porze, ponieważ sadzonki nie zbudziły się jeszcze po zimowym śnie i nie będą „płakać”, czyli z powstałych ran nie będą wyciekały soki. Przy okazji cięć pielęgnacyjnych możemy nadać koronie odpowiedni kształt. Kwestia ta dotyczy w głównej mierze odmian owocowych, które, aby wykształcić dorodne owoce muszą mieć rozłożyste gałęzie. Dopiero wtedy w kwietniu bądź maju pojawią się na nich pąki kwiatowe. Starsze odmiany nie wymagają aż tak starannego formowania. Zwykle późną wiosną wystarczy usunąć z nich długie, jednoroczne pędy. Bezwzględnie należy przycinać krzewy, takie jak agrest, maliny i porzeczki. Wszystkie grube konary drzew powinny być cięte na tzw. „obrączkę”, czyli w odległości kilkunastu centymetrów od pnia. Dzięki temu zyskujemy gwarancję, że nie naruszymy tkanek należących do podstawy, a tym samym nie doprowadzimy do zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi. Pamiętajmy, aby usuwanie grubych gałęzi rozpocząć od dołu. Cięcie od góry jest niebezpieczne, gdyż prowadzi najczęściej do wyłamania się gałęzi pod własnym ciężarem, a tym samym oderwania dużego płata kory. Zimowe cięcie to doskonała okazja do prześwietlenia krzewów, czyli usunięcia z nich wszystkich zbędnych pędów, które zbytnio zagęszczają koronę. Dzięki temu dodatkowo pobudzimy rośliny do zawiązania nowych pąków.
Lustracje sadu zimą
Szkodniki roślin sadowniczych zimują w różnych stadiach rozwojowych. Zwykle umiejscawiają się w obrębie korony drzew, a tylko nieliczne w glebie. W okresie bezlistnym właściciel ogrodu może w łatwy sposób ocenić kondycję drzew oraz wykluczyć obecność szkodników. Lustracja sadu zimą pozwala nam ocenić stopień porażenia i nasilenie występujących w sadzie chorób drewna i kory. Dobrze jest więc wybrać jeden, słoneczny dzień na spacer po ogrodzie i zrobić przegląd poszczególnych kwater i odmian. Zdobyte informacje pozwolą nam dobrze przygotować się do nowego sezonu ochrony, który nadejdzie tuż po zakończeniu tej pory roku. W miejscu dużych skupisk drzew i krzewów owocowych istnieją dogodne warunki do żerowania pasożytów. W korzeniach, na powierzchni kory, kwiatów, pąków i liści rozwijają się odrębne grupy organizmów, które dla właściciela- producenta mogą stwarzać szereg niebezpieczeństw. Dzięki lustracji ogrodu można przewidzieć, czy i w jakim nasileniu żyją szkodniki w naszych uprawach oraz jakiego rzędu nakłady będą potrzebne do ich skutecznego zwalczania.
Podsumowanie
Kiedy ogród przysypany jest śniegiem mogłoby się wydawać, że w przyrodzie nie dzieje się nic ciekawego. Jednak to tylko pozory. Mimo głębokiego snu, nasz ogród żyje. Aby dostrzec przejawy tego życia, z pewnością trzeba poświęcić sporo dodatkowej uwagi, niż w pozostałych porach roku. Nie da się ukryć, iż podczas zimy gałązki są gołe, a pączki niemal niezauważalne. Natomiast to, co odczuwają i jak są traktowane nasze rośliny, będzie miało zasadnicze znaczenie dla kondycji i plonów nowo-sezonowych. Od temperatury utrzymującej się późną jesienią i zimą zależy zdrowie, a nawet życie drzew i krzewów owocowych. Na działanie mrozu narażone są nie tylko młode nasadzenia, ale również pień, grube konary i korzenie. Dlatego kluczowe jest odpowiednie zadbanie o drzewa, gdy rok dobiega końca, a razem z nim zbliża się najzimniejszy miesiąc, jakim jest styczeń.
